NRM/NVR lezing: Van ANS tot Apollo 15: een beschrijving van een zwart gat in de jaren 70

Dutch-only announcement

Door: Erik Kuulkers (ESA)

Aanvang lezing: 10.30 uur (zaal open vanaf 10:00 uur)

Op zaterdag 1 februari 2025 wordt een lezing georganiseerd door het Nationaal Ruimtevaart Museum (NRM).

Locatie: Nationaal Ruimtevaart Museum
Aanvang lezing: 10.30 uur (zaal open vanaf 10:00 uur)

Mijn verhaal begint eind 1997, als ik historisch onderzoek doe aan één van de helderste tijdelijke röntgenbronnen aller tijden die in 1975/1976 te zien was (A0620-00). Ik kom er achter dat de Astronomische Nederlandse Satelliet (ANS) ook naar die bron had gekeken toentertijd. Echter, de originele röntgengegevens van het zachte röntgenexperiment (SXX) van SRON aan boord van ANS is niet meer eenvoudig beschikbaar. De gegevens staan wel op microfiche.

In 2008 houd ik me bezig met historisch onderzoek aan een andere heldere tijdelijke röntgenbron (Centaurus X-4). Er blijkt een korte (minuten durende) röntgen burst gezien te zijn van de bron met een röntgenexperiment aan boord van Apollo 15 in Augustus 1971. Tijdens de reis van astronauten terug naar de aarde worden er ook andere sterrenkundige waarnemingen gedaan. Één van de objecten die bekeken worden is de röntgendubbelster Cygnus X-1. Cygnus X-1 bevat een zwart gat dat gevoed wordt door een reuzenster. De originele gegevens zijn echter alleen beschikbaar op een binaire dump van een magneetband. In 2012 worden deze gegevens gedecodeerd in samenwerking met een informatica-student.

Uiteindelijk besluit ik om meer historische waarnemingen van Cygnus X-1 te gaan bekijken uit de jaren 70 om het gedrag op korte tijdschalen (seconden) en langere tijdschalen (dagen tot jaren) te vergelijken met wat we tegenwoordig met moderne röntgensatellieten waarnemen. ANS komt hier weer om de hoek kijken: gedurende 3 periodes, in 1974 en 1975, heeft de ANS vele waarnemingen gedaan aan Cygnus X-1. Alle originele gegevens van het SXX zijn in 2023 uitgelezen van het microfiche archief. Echter, voordat er een gedegen analyse gedaan kan worden, moet er veel handwerk verricht worden aan controle van de gegevens, als wel het vinden van de juiste interpretatie van wat de informatie betekent. De eerste resultaten van dit historisch onderzoek worden getoond, alsmede persoonlijke belevenissen op mijn weg daarnaar toe.

Voor meer informatie over de publiekslezingen van het Nationaal Ruimtevaart Museum, zie de website: (www.nationaalruimtevaartmuseum.nl).

Toegang tot de zaal is uitsluitend mogelijk na aanmelding via de NRM website en na betaling van de kosten van deelname, zie https://www.nationaalruimtevaartmuseum.nl/index.php/contact/aanmelding-lezing 

Kosten deelname:
Voor kinderen, vrienden van het NRM en NVR leden: € 3,50
Voor overige toehoorders: € 7,00